Kunst voor das Reich.

Terwijl de Tweede Wereldoorlog dood en vernieling bracht, vond er onder de radar een gigantische kunstdrainage plaats. Vanuit de bezette gebieden versleepten de nazi’s kunst naar Duitsland om ambitieuze collecties op te zetten. Ook uit België.

De Standaard-journalist en Cegesoma-geassocieerde Geert Sels zocht uit langs welke trafieken belangrijke schilderijen van Memling, Van der Weyden, Jordaens en Cranach ons land verlieten. Hij legt de puzzelstukken bij mekaar die hij aantrof in de archieven van Parijs, Den Haag, Koblenz en tal van Belgische archieven.

Het boek ‘Kunst voor das Reich’ gaat dan wel over naziroofkunst uit België, maar neemt een internationaal perspectief aan. Het begint bij de machtsovername van Adolf Hitler, waarna de anti-joodse maatregelen een ‘stoet van angst en hoop’ naar België op gang brengen. Dan al doen zich de eerste problematische kunsttransacties voor. Na de bezetting van België beginnen de nazi’s ogenblikkelijk met het stillen van hun kunsthonger. Onder dekking van een pseudowettelijk kader wordt er kunst geroofd uit depots, transportbedrijven en privéwoonsten. Er wordt ook voor miljoenen Reichsmarke kunst gekocht. Privéverzamelaars, kunsthandelaars en grote veilinghuizen gaan gewillig mee in het nazi-programma. De kunstmarkt beleeft een feest zonder weerga.

Na de oorlog kent België een belabberde kunstrecuperatie. Niettemin keren sommige schilderijen terug naar ons land. De meeste vooraanstaande Belgische musea hebben kunstwerken die ooit in nazi-Duitsland waren. Tal van belangrijke schilderijen waar we bewonderend naar kijken, hebben een donkere historiek, en zaten in de collecties van Hitler en Göring. Hun herkomst is onopgehelderd. Na de publicatie van ‘Kunst voor das Reich’ volgden er meerdere parlementaire vragen. Belgische musea kregen een claim om schilderijen terug te vragen. Over welke schilderijen gaat het? En waarom worden ze teruggevraagd?

Dé ontdekking van ‘Kunst voor das Reich’ is dat België tijdens de oorlog een unieke positie bekleedde. Veel kunst werd via een omweg langs Nederland of Frankrijk naar nazi-Duitsland vervoerd. Daardoor zijn er nog steeds schilderijen met een Belgische herkomst in onze buurlanden. Waar hangen de Colijn de Coter en de Frans Francken die Hermann Goring in Hotel Métropole in Brussel kocht? Andere werken vonden hun weg naar grote Amerikaanse musea en zelfs naar Jekaterinenburg in Rusland. En de Belgische Memling die Hermann Göring bij zich had toen de Amerikanen hem arresteerden, waar zou die naartoe zijn?

Een greep uit de pers :

• ‘Grensverleggend onderzoek met duidelijke aanbevelingen’ (Faro, december 2022)
• ‘L’enquête de Geert Sels débouche sur la parution d’une véritable somme’ (Le Monde, 27/3/2023)
• ‘Het beste onderzoeksjournalistiek boek van Vlaanderen’ (Doorbraak, 15/4/2023)
• ‘Zijn doortastendheid leverde een standaardwerk op over de praktijken van nazi-Duitsland’ (OKV)
• ‘One man’s bid to trace art gems seized from Jewish owners (The Guardian, 21/5/2023)
• ‘Sels heeft een veelzijdig en gedetailleerd pionierswerk afgeleverd en legt een stevig fundament voor verder onderzoek’ (De Lage Landen, mei 2023)