EHRI wordt een ERIC om de toekomst van het Holocaustonderzoek veilig te stellen

Op 26 januari 2025, aan de vooravond van de herdenking van de 80e verjaardag van de bevrijding van Auschwitz-Birkenau, werd de European Holocaust Research Infrastructure (EHRI) ingehuldigd als een permanente European Research Infrastructure Consortium (ERIC) tijdens een ceremonie in het Polin-museum in Warschau.

De oprichting van EHRI-ERIC is het resultaat van meer dan 5 jaar werk in de projecten EHRI-Preparatory Phase en Implementation Phase, waarbij het Rijksarchief/CegeSoma actief betrokken was, in het bijzonder voor het opstellen van de statuten van de EHRI-ERIC.

Een ERIC

Deze inhuldigingsceremonie volgt op de beslissing van de Europese Commissie (EC) op 20 januari 2025 om EHRI op te richten als een ERIC. Zo stelt de Commissie de toekomst van EHRI veilig en ondersteunt zij de visie van EHRI om naadloze toegang te bieden tot alle bronnen en expertise uit heel Europa en daarbuiten die relevant zijn voor het onderzoek over de Holocaust. De EU bevestigt hiermee duidelijk het belang van Holocaustonderzoek voor vrije en open samenlevingen met gedeelde democratische waarden.

De openingsceremonie         

Hanna Wróblewska, minister van Cultuur en Nationaal Erfgoed van Polen, en Władysław Teofil Bartoszewski, staatssecretaris van Buitenlandse Zaken van Polen, openden de ceremonie namens het Poolse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Eppo Bruins, de Nederlandse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, sprak namens Nederland, het gastland van EHRI-ERIC.

Minister Bruins: 'Je verleden onderzoeken is de beste weg naar een betere toekomst.  EHRI verzamelt openbare informatie over de Holocaust en maakt deze beter toegankelijk voor onderzoekers en andere geïnteresseerden. Mijn hartenwens is dat EHRI de verschrikkingen van de Holocaust een gezicht kan geven voor steeds nieuwe generaties. Kennis en onderzoek naar ons verleden kunnen een krachtig tegengif  zijn voor het antisemitisme in onze samenlevingen en een herinnering dat Europa is opgestaan uit de as van Auschwitz. Het is een eer om dit belangrijke onderzoeksinstituut in Nederland te mogen verwelkomen.’

Hooggeplaatste vertegenwoordigers van de tien stichtende leden-staten bevestigden hun steun voor Holocaustonderzoek en -documentatie door een symbolische verklaring te ondertekenen. De openingsceremonie werd bijgewoond door hooggeplaatste vertegenwoordigers van de Europese Commissie, het Europees Parlement en de trouwe supporters en partnerinstellingen van de EHRI-projecten. EHRI-ERIC was bijzonder vereerd om Krystyna Budnicka te verwelkomen, ereburger van Warschau die de Holocaust in het getto van Warschau overleefde. Naast de formele lancering van EHRI-ERIC, bood de ceremonie een unieke gelegenheid om na te denken over de blijvende betekenis van Holocaust-onderzoek, documentatie en herdenking in hedendaagse Europese samenlevingen.

‘EHRI ondersteunt sinds 2010 met succes transnationaal Holocaustonderzoek en -documentatie. Een ERIC worden is een belangrijke mijlpaal voor ons. Dankzij de steun van onze stichtende leden en de Europese Commissie, kunnen we het voortbestaan  van ons werk op lange termijn garanderen en onze activiteiten en diensten uitbreiden. Maar de oprichting van EHRI als permanente Europese organisatie is niet alleen om wetenschappelijke redenen belangrijk. Het is ook een signaal dat Holocaustarchieven en -onderzoek ertoe doen en dat Europa alleen tot bloei kan komen als het zijn geschiedenis begrijpt en blijft nadenken over de lessen en de erfenis van het donkerste hoofdstuk uit zijn geschiedenis. Dat was voor mij een van de belangrijkste drijfveren om naar een ERIC toe te werken en ik ben erg blij dat ik deze prestatie vandaag kan vieren.’ Zo gaf Dr. Reto Speck codirecteur van EHRI aan.

Een gedistribueerde onderzoeksinfrastructuur

Het hoofdkantoor van EHRI-ERIC wordt gevestigd in Nederland, een van de tien stichtende leden, samen met Oostenrijk, Kroatië, Duitsland, Israël, Polen, Roemenië, Slowakije, Tsjechië en het Verenigd Koninkrijk. België is van plan zich in 2025 bij EHRI-ERIC aan te sluiten en EHRI is al bezig andere landen te benaderen die in de nabije toekomst lid willen worden. Deze permanente Holocaust onderzoeksinfrastructuur en het personeel worden betaald door de staten die lid zijn van de ERIC. Nederland is het gastland en zal het hoofdkantoor van EHRI huisvesten in het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam. In alle leden-staten van deze nieuwe EHRI-organisatie zullen national nodes worden opgericht, die de toonaangevende Holocaust-gerelateerde instellingen samenbrengen in gecoördineerde nationale netwerken.
De oprichting van de Belgische national node, gecoördineerd door het Rijksarchief/CegeSoma en Kazerne Dossin, is goed gevorderd en de website www.ehri.be is onlangs gelanceerd om de doelstellingen en activiteiten van EHRI-BE bekend te maken en te promoten.

Bouwen op stevige fundamenten

Na deze lancering hoeft EHRI echter niet vanaf nul te beginnen, maar kan het veel van zijn huidige activiteiten voortzetten en uitbreiden, voortbouwend op eerdere sinds 2010 Europees gefinancierde projecten. In het kader van deze projecten hebben de deelnemende instellingen, onder meer het Rijksarchief/CegeSoma al een solide basis gelegd voor transnationaal Holocaust onderzoek en documentatie, wat aanzienlijke voordelen oplevert voor de vele gebruikers. Zo bieden het EHRI-portaal en het Conny Kristel Fellowship programma gebruikers online en persoonlijk toegang tot Holocaust-gerelateerd archiefmateriaal dat bewaard wordt in instellingen in heel Europa en daarbuiten. Tegelijkertijd biedt de bredere dienstenportefeuille van EHRI belangrijke opleidings- en netwerkmogelijkheden, evenals tools voor de digitale analyse, interpretatie, visualisatie en verspreiding van Holocaustarchieven en -onderzoek. Nu de toekomst van EHRI op lange termijn verzekerd is, kan het deze diensten voortdurend verbeteren en uitbreiden. Op die manier zal het zijn wetenschappelijke impact maximaliseren en bijdragen aan Holocaust-gerelateerde beleidsdomeinen zoals de strijd tegen Holocaustontkenning en -vervorming, antisemitisme, racisme en xenofobie.

Illustraties : Copyrights, Maciek Jazwiecki, EHRI