Het project Conciliare is één jaar oud!
Ter herinnering, in maart 2024 ging het Europees project Conciliare (Confidently Changing Colonial Heritage) over de erfenis van het koloniaal verleden van start. Er nemen zes landen aan deel (België, Nederland, Portugal, Italië, Finland en Kroatië) met onderzoekers uit diverse disciplines (sociaal psychologen, antropologen, sociologen, politicologen en historici); ook verenigingen als ICOM Belgique-Wallonie/Bruxelles en Afropean Project werken eraan mee. Een jaar na de startvergadering is er de website - The project – CONCILIARE - waar iedereen de evolutie van de verschillende groepen kan volgen, meer bepaald via een newsletter.
Op 19 en 20 maart 2025 kwamen alle partners samen in Zagreb om van gedachten te wisselen over de stand van het onderzoek en de uitdagingen voor de komende maanden.
De comparatieve dimensies
Het originele van dit project zit in zijn comparatieve dimensie. Bij elk Workpackage - WP - («Schoolboeken», «Publieke ruimte», «Musea», «Cultuur & Tradities») zijn verschillende landen betrokken, de meeste met en andere zonder een koloniaal verleden. In de groep «Publieke ruimte» worden drie oud-koloniale machten geanalyseerd: België, Portugal en Italië. Uiteraard is dit koloniaal verleden specifiek voor elk land, maar het is ook interessant om stil te staan bij de convergenties. In die drie landen wordt het koloniaal verleden hoofdzakelijk uitgebeeld door witte mannen, terwijl de gekoloniseerde bevolking grotendeels afwezig is, of afgebeeld wordt als gedomineerd of erkentelijk aan de koloniale machthebbers. In deze drie landen wordt er vandaag tegen die afbeeldingen geprotesteerd en worden ze in vraag gesteld. Ook hier biedt het project de mogelijkheid om de wijze en modaliteiten van het protest te vergelijken via gekruist onderzoek vanuit de verschillende disciplines. Het einddoel is bij te dragen tot een rustiger aanpak van deze erfenis om dit nu controversiële verleden beter te begrijpen.
De publieke ruimte in België
CegeSoma/ Rijksarchief coördineert Workpackage 2 (WP) over de publieke ruimte. Wat België betreft, werkt het team aan de identificatie van de koloniale sporen in drie steden: Brussel, Antwerpen en Bergen. Er werd immers beslist om in de drie betrokken landen de hoofdsteden te bestuderen, als centrum van de macht, en daarnaast ook twee andere belangrijke steden. De keuze voor Antwerpen lag voor de hand; die voor Bergen is wellicht meer verrassend. Met die keuze voor Bergen willen we onderzoeken of de protesten hetzelfde zijn daar waar er minder sporen van het koloniaal verleden aanwezig zijn en waar de actiegroepen een wat verschillend profiel hebben. De prioriteit voor het team was om de koloniale sporen te identificeren, of ze nu al of niet betwist worden.
Momenteel hebben we iets minder dan 250 sporen in kaart gebracht in de drie steden. Het gaat vooral over straatnamen, maar we betrekken natuurlijk ook standbeelden, borstbeelden en monumenten in onze studie. Het zijn trouwens die ‘herinneringsobjecten’ die de meeste protestacties uitlokken. Maar ons eerste doel was wel degelijk om die sporen te documenteren. Daarvoor werden heel wat archieven geraadpleegd. Nu is voor elk spoor algemene informatie verzameld.
Alle gegevens over de drie betrokken landen zullen op termijn op een nieuwe site samengebracht worden. Deze eerste fase - mapping – zal aangevuld worden met een doorgedreven onderzoek over een aantal controversiële sporen. Uiteraard kunnen we niet om de persoon van Leopold II heen, over wie al veel onderzoek bestaat. Maar ons eerste doel is de logica van de protesten in de betrokken steden te vergelijken: hun chronologie, actievormen, de protestgroepen, de actoren, de weerklank in de pers, de reactie van de publieke opinie … Dat zijn enkele onderzoekpistes voor de komende maanden.