Workshop over roof van cultuurgoederen in België door de Nazi's tijdens de tweede wereldoorlog

Op 14 juni 2019 was dr. Patricia Kennedy Grimsted (Harvard University) de centrale gast op  een workshop georganiseerd door het CegeSoma en het AMSAB - ISG over roof van cultuurgoederen in België door de Nazi's tijdens de tweede wereldoorlog.  Ze is een internationale specialiste die al decennia onderzoek doet over deze problematiek en nog steeds actief is op dit domein.
Patricia Kennedy Grimsted presenteerde, samen met Michel Vermote (AMSAB-ISG), haar nieuwste bevindingen over de roof van bibliotheken.
De Nazi-bezetter legde de hand op cultuurgoederen van haar politieke tegenstanders in de bezette gebieden. Dit materiaal werd  in een aantal gevallen naar Duitsland gebracht om te  dienen als studiemateriaal voor de op te richten Nationaal Socialistische Universiteit. Het Rode Leger nam op zijn beurt (delen) van dit materiaal in beslag en bracht het naar archiefdepots in de Sovjetunie. Het kon politiek worden geïnstrumentaliseerd in het kader van de Koude Oorlog. Na de val van de Muur kon in deze  archiefdepots onderzoek worden gedaan, kon het door de Nazi's geroofde materiaal worden teruggevonden en begonnen worden met de restitutie.

De Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg

Tijdens de workshop ging ze nader in op de roof van bibliotheken door de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR) in België. Deze Einsatzstab speelde een centrale rol in de roof van cultuurgoederen, hoewel er ook concurrentie was van de SIPO-SD.
De ERR  kon de hand leggen op bibliotheken van socialisten, liberalen, Joden, loges en jezuïeten, die gezien werden als politieke tegenstanders, maar ging ook aan de haal met boeken van politici als Paul Van Zeeland of Camille Huysmans en zelfs met die van de Gentse  Ecole des Hauts Etudes, die werd beschouwd als een Franstalige culturele 'indringer' op Vlaamse bodem.
Vooral in Kiev vond Patricia Kennedy Grimsted  nieuw archiefmateriaal van de ERR, onder meer de zgn Arbeitsvorhaben (werkplannen) van de dienst gaven nieuwe informatie over de boekenroof.
De workshop werd ingeleid door Michel Vermote van het AMSAB-ISG, een 'oudstrijder' op het terrein van de roof van vooral archiefmateriaal : hij speelde al een centrale rol bij het opsporen van archiefcollecties in de voormalige Sovjetunie in de jaren 1990 en werkt nog nauw samen met Patricia Kennedy Grimsted.

Panelgesprek

Patricia Kennedy Grimsted ging in debat met een aantal Belgische en buitenlandse experts en geïnteresseerden. Collega's van onder meer de Koninklijke Bibliotheek, het War Heritage Institute, de Koninklijke Museau voor Schone Kunsten van België, de ULB, het Africamuseum, het Rijksarchief en Geert Sels, geassocieerd onderzoeker van het CegeSoma waren aanwezig, naast specialisten uit Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Deze internationale deelname onderstreept het belang van een thema, dat wat in de vergetelheid is geraakt.
Experts en publiek onderstreepten het innovatieve karakter van de bevindingen van Patricia Kennedy Grimsted, gingen in op een aantal methodologische kwesties  en wezen op het belang van de restitutie en, vooral wat de kunstwerken betreft, van een adequaat herkomstonderzoek, een domein waar België, zo bleek toch wat achterstand had opgelopen.
De nationale en internationale deelnemers betreurden het dat er momenteel geen structurele initiatieven worden genomen om die achterstand weg te werken, en iedereen was het erover eens dat minstens op het gebied van onderzoek en de ontsluiting van informatie er nood zou zijn aan een initiatief op Belgisch niveau.

In volgend interview licht Patricia Kennedy Grimsted (die in de week van 10 juni verder archiefonderzoek deed in België, onder meer in het CegeSoma)  haar bevindingen kort voor u toe. Wie meer gedetailleerde informatie wil verwijzen we door naar de website van  het ERR Project Cultural Plunder by the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg van de Claims Conference, waar binnenkort  nieuw materiaal over België zal te vinden zijn.