BRAIN-project POSTWAREX van start gegaan (2020-2022)

Een aantal weken geleden is het nieuwe onderzoeksproject POSTWAREX van start gegaan.  Dit project van twee jaar is een samenwerking van het CegeSoma en de Koninklijke Militaire School (prof. S. Horvat en dr. D. Roden) en wordt gecoördineerd door Dirk Luyten (CegeSoma). Het wil op basis van het archief van het militair gerecht een grondige studie voeren naar de betekenis van de doodstraf bij de bestraffing van de collaboratie. Voor dit project heeft het CegeSoma een nieuwe wetenschappelijk medewerkster aangeworven, Elise Rezsöhazy, die onlangs aan de UCL haar doctoraat in de geschiedenis behaalde.  

Het project wordt gefinancierd in het kader van het programma BRAIN 2.0. (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks) van het federaal wetenschapsbeleid (Belspo) en wil nagaan hoe het militair gerecht de doodstraf inzette bij de repressie van de collaboratie na Wereldoorlog II.  Die repressie was een van de grootste gerechtelijke operaties in de geschiedenis van België en ze heeft nog altijd een impact op de huidige Belgische samenleving.   

In het kader van de bestraffing van de collaboratie werden 242 personen die tussen 1944 en 1950 ter dood veroordeeld werden ook effectief terechtgesteld. Het is de grootste uitvoering van executies uit de Belgische gerechtelijke geschiedenis. De 242 voltrekkingen van de doodstraf vormen een uitzondering in de geschiedenis van de Belgische justitie aangezien er na die periode geen enkele executie meer plaats vond.

Onderzoek gebaseerd op archiefbestanden  

De executies leidden tot een stevig maatschappelijke debat. Slechts een aantal aspecten van de “groep van 242” werden bestudeerd aan de hand van de toen beschikbare bronnen. Dankzij de overbrenging van het archief van het militair gerecht naar het Rijksarchief kan grondig onderzoek worden verricht op het volledige archief en kunnen nieuwe aspecten worden bekeken door verschillende soorten bronnen die werden gevormd door het militair gerecht naast mekaar te leggen.    

Dit biedt ook de mogelijkheid om een nieuw licht te werpen op de groep zelf, door het profiel van de geëxecuteerden te bekijken in de context van de hele groep van terdoodveroordeelden en door alle onderdelen van het beslissingsproces binnen het militair gerecht te analyseren, van het begin van het strafonderzoek tot de executie zelf.    

Het project steunt op nieuw onderzoek over de doodstraf en de uitvoering ervan door het militair gerecht tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarna een lange periode volgde waarin de doodstraf niet meer werd toegepast.

Op basis van de resultaten van het onderzoek en met behulp van bronnen die daarvoor worden uitgekozen zal via de website Belgium World War II aan het grote publiek geduid worden hoe de gerechtelijke beslissingen tot stand kwamen. Ook de contextuele elementen zullen worden meegenomen om een zo breed mogelijk maatschappelijk debat mogelijk te maken.

Het project zal tevens bijdragen tot een beter begrip van de structuur van het archief van het militair gerecht : alle archivalische componenten zullen in beeld komen, zodat aan de hand daarvan pilootprojecten kunnen worden opgezet voor andere onderdelen van het archief.