De Holocaust herdenken in groene ruimtes: spanningen en contestatie in Londen en Amsterdam
Conferentie (in het Frans) met als gast Alana Castro de Azevedo.
Een gesprek onder leiding van Bruno Benvindo.
Vandaag staan de bestaande monumenten zowat overal ter discussie en is er heel wat contestatie rond. Maar hoe zit het met nieuwe monumenten ? Zijn die soms al niet controversieel nog voor ze bestaan ?
Het proces om monumenten op te richten in de publieke ruimte is dikwijls lang en complex. Ze mobiliseren talrijke actoren en verlopen in verschillende fases: conceptie van het project, financiering zoeken, een locatie en kunstenaar zoeken, de stedenbouwkundige vergunning verkrijgen enz. De visies en belangen van de mensen die bij dit soort processen betrokken zijn, staan soms diametraal tegenover elkaar.
Het oprichten van een herdenkingsmonument is een complex, politiek geladen en zelden consensueel proces. Om dat te illustreren heeft Alana Castro de Azevedo een vergelijkende analyse gemaakt van drie concrete gevallen: de creatie van twee memorialen ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Holocaust, in Amsterdam - het Holocaust Namenmonument - en in Londen - het UK Holocaust Memorial and Learning Centre - en het monument ter herdenking van de slachtoffers van de koloniale slavernij in Lissabon. Hoewel elk project zijn eigen specifieke uitdagingen heeft - of het nu gaat om de keuze van de kunstenaar, de locatie of de invloed van burgers en andere betrokken partijen op het beslissingsproces - toch hebben ze alle drie de controverse errond gemeen.
Naast een beschrijving van de specifieke problemen van elke casus, heeft ze ook onderzocht hoe het belang van de herinnering verzoend kan worden met andere bekommernissen, zoals het behoud van groene ruimtes in een stedelijk milieu. Wie moet bij het proces betrokken worden ? Wie beslist er uiteindelijk ? Kan men via een participatief traject tot een resultaat komen dat unaniem aanvaard wordt ?
Al die vragen, die voortvloeien uit vijf jaar onderzoek in het kader van haar doctoraal proefschrift over de analyse van de processen in verband met de oprichting van herdenkingsmonumenten in de publieke ruimte, zal Alana Castro de Azevedo bespreken op donderdag 19 juni. Het is haar bedoeling een nieuw perspectief te bieden voor de uitdagingen aangaande het herdenken in de groene ruimte, waarbij ook nagedacht wordt over hoe de herdenkingsprocessen democratischer en inclusiever kunnen worden gemaakt. Ze zal meer in detail focussen op de memorialen in Amsterdam en Londen. Het gesprek verloopt onder leiding van Bruno Benvindo.
Dit evenement vindt plaats in de conferentiezaal van het CegeSoma in het kader van de Ontmoetingen Publieksgeschiedenis in samenwerking met de vzw ‘De Vrienden van het CegeSoma’.
Alana Castro de Azevedo is doctor in de politieke wetenschappen (Vrije Universiteit van Amsterdam). Haar doctoraal proefschrift, dat ze in 2025 verdedigde, onderzoekt de burgerparticipatie in het toestandkomingsproces van monumenten ter herdenking van de slachtoffers van de koloniale slavernij en van de Holocaust en de talrijke conflicten die daarmee gepaard gaan. Van 2016 tot 2019 heeft ze gewerkt aan de uitvoering van het ‘Slave Route’-project van UNESCO, dat zich richt op de identificatie en valorisatie van herdenkingsplekken en het patrimonium in verband met de slavernij en de transatlantische slavenhandel. Sinds 2024 verricht ze in het CegeSoma, in het kader van het Europees project CONCILIARE, onderzoek naar de controverses over het koloniaal patrimonium in de publieke ruimte.
Bruno Benvindo is historicus. Hij heeft als onderzoeker gewerkt aan de ULB en aan het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma). Daar publiceerde hij de volgende werken: ‘Henri Storck, le cinéma belge et l’Occupation’ (2010) en ‘Décombres de la guerre. Mémoires belges en conflit, 1945-2010’ (2012, met Evert Peeters). Vandaag is hij tentoonstellingsdirecteur in het Joods Museum van België, waar hij een reeks tentoonstellingen opzet over de kruisverbindingen tussen kunst en geschiedenis in de 20ste eeuw.