Achieven van de Witte Brigade

• Toegang en raadpleging : Het bestand  is toegankelijk tijdens de openingsuren van de leeszaal. De inhoud is vrij raadpleegbaar.
• Reproductie : Reproductie van de inhoud van het bestand is vrij in de leeszaal. Voor een verzoek tot reproductie door het personeel van het CegeSoma, vindt u de praktische informatie hier.  
• Onderzoekinstrumenten : Inventaris AA2495. Supplementen 2019. Eerste aflevering uit 1966. Een lijst met persoonsdossiers van de Witte Brigade en het Kempisch Legioen, niet opgenomen in de inventaris, is beschikbaar bij het leeszaalpersoneel van het CegeSoma.

Beschrijving van het bestand :

Archief van de gewapende verzetsgroep Witte Brigade (Fidelio)

De Witte Brigade (Fidelio) is de enige gewapende verzetsbeweging van een nationale dimensie gesticht in Vlaanderen. Deze archieven, onlangs overhandigd aan het CegeSoma in januari 2017 en oktober 2019, na de eerste aflevering in 1966, is  des te waardevoller omdat het niet alleen op de naoorlogse periode betrekking heeft, maar ook op de bezettingstijd. Bovendien werd dit archief al in detail geïnventariseerd wat de toegang vergemakkelijkt. 

Van een Antwerpse liberale kern naar een apolitieke nationale organisatie

De Witte Brigade ontstaat op 23 juli 1940 tijdens een vergadering van de Jonge Geuzenwacht, waar enkele vrienden zich verzamelen rond hun voorzitter, de leraar en reserveofficier Marcel Louette (1907-1978). De rekrutering gebeurt eerst onder de kennissen van de oprichter zelf maar verspreidt zich snel in de bestuurlijke middens van de stad, de haven en de politie. In 1940 is de beweging beperkt tot Antwerpen en omgeving. Vanaf 1941 wint de beweging de rest van Vlaanderen voor zich, in het bijzonder de provincies Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen. Ze zal ook beschikken over groeperingen in Brussel en Wallonië.

Een pluriform verzet, een late maar hevige repressive

De organisatie voert voornamelijk niet-gewelddadige acties uit, zoals het drukken en verdelen van clandestiene pers, het vergaren en verspreiden van informatie, het opzetten van ontsnappingslijnen voor geallieerde piloten en de hulp aan Joden en voortvluchtigen van de verplichte tewerkstelling. Haar gewapende activiteiten beperken zich tot kleine sabotageacties en enkele aanslagen op collaborateurs. De repressie leidt vooral vanaf november 1943 tot de arrestatie van 700 leden, waaronder Marcel Louette in mei 1944. Dit verhindert dat de beweging een grote rol kan spelen tijdens de Bevrijding.

Erkenningsprocedure, patriottische en sociale actie

Onmiddellijk na de oorlog wil de organisatie haar leden als gewapende verzetsstrijders laten erkennen. Deze titel wordt uiteindelijk aan 3.305 van hen toegekend. Via de erkenningsprocedure van de Witte Brigade worden ook zo'n 900 leden van het Kempisch Legioen erkend. Deze organisatie was voornamelijk actief in de Kempen en Limburg en ziet zich pas in 1961 aanvaard als een nationale en dus autonome groepering. In april 1946 wordt de vzw Witte Brigade (Fidelio) gecreëerd, om de patriottische geest van de beweging levend te houden en om de morele en materiële belangen van haar leden te verdedigen. In juni 1953 wordt uiteindelijk de bvba Marcel Louette opgericht om een vakantietehuis voor de leden van de beweging en hun kinderen te beheren.

Het archief

De inventaris, gerealiseerd in 2001 door onze oud-collega Jan Laplasse , laat niet enkel toe om de precieze inhoud van het fonds te leren kennen, maar ook om er zonder problemen toegang toe te krijgen. Een belangrijke verduidelijking echter : naast de lijst van persoonlijke dossiers van de leden van de Witte Brigade en het Kempisch Legioen en hun ledenbestand, zijn er twee dozen met foto's en diapositieven die niet zijn beschreven. Het fonds met een lengte van zo'n twintig strekkende meter is onderverdeeld in vier sub-fondsen (nummers AA2495 tot AA2498), de oorspronkelijke overdracht (AA1044), het ledenbestand (AA1047) en de foto's en diapositieven (bloc3117) niet meegerekend.  Voor wat betreft de studie van het verzet in bezet België, zijn vooral de documenten die uit de oorlogsperiode (AA 2495/656-846), duizenden persoonlijke dossiers van leden van de Witte Brigade (AA2495/962-4744) en de persoonlijke dossiers van de leden van het Kempisch Legioen (AA 2495/4745-5627) waardevol. De duizenden andere dossiers bieden een rijk beeld van de plaats van het verzet in de samenleving van na september 1944.

Een essentieel fonds voor de geschiedenis van het verzet in Vlaanderen

Voor meer informatie :

• Arnolds, Ann. De communicatiesystemen van een weerstandsbeweging : de Witte Brigade (Fidelio), Antwerpen 1940-1944 Brussel: VUB, 1991
• Arnolds, J. P., J. Boeva en L. Boeva eds. Witte Brigade (Fidelio) 1940-194. Antwerpen : Witte Brigade (Fidelio), 1990.
• Adriaens, Ward eds. Kroniek van de Witte Brigade Fidelio, sektor 26, Lier en omliggende. Lier : Witte Brigade / Fidelio, 1983.