10 jaar EHRI

Op 16 november 2020 was het precies 10 jaar geleden dat het project European Holocaust Research Infrastructure (EHRI)  in Brussel werd gelanceerd. Het is een goede gelegenheid om even terug te blikken op de geschiedenis en de verwezenlijkingen van EHRI, dat als project de derde fase is ingegaan, in afwachting van een hopelijk succesvolle transformatie naar een permanente onderzoeksinfrastructuur.
Het onderzoek over de Holocaust wordt beheerst door een merkwaardige paradox. De Holocaust is bij uitstek een Europees fenomeen:  Nazi – Duitsland roeide op een planmatige wijze de Joden uit niet alleen in Duitsland, maar ook in andere landen die door Nazi-Duitsland bezet of geannexeerd werden. De bronnen over de Jodenvervolging zijn echter zeer verspreid bewaard en een overkoepelende toegang ontbreekt.
Eén van de voornaamste doelstellingen van EHRI is dan ook om deze verspreide bronnen makkelijker identificeerbaar en traceerbaar te maken door de relevante bewaarinstellingen in kaart te brengen en de collectiebeschrijvingen van de Holocaust-gerelateerde bronnen op een gebruiksvriendelijke manier samen te brengen en te ontsluiten. EHRI opteerde van bij de start voor digitale ontsluiting. Concreet kunnen via het onderzoeksportaal archiefinstellingen en collectiebeschrijvingen in verschillende landen binnen en buiten Europa opgespoord worden. Er zijn meer dan 325.000 beschrijvingen beschikbaar. In het kader van EHRI-3 zal dat aantal nog verder worden uitgebreid. Hoe dit portaal precies werkt en wat u mag verwachten  kan u op hier (Youtube filmpjeonderaan) zelf ontdekken.

Mensen verbinden

Het onderzoeksportaal wil niet alleen individuele onderzoekers het werken vergemakkelijken, maar ook internationale samenwerking van Holocaust-onderzoekers faciliteren. Wie bijvoorbeeld een comparatief onderzoek wil opzetten tussen verschillende landen kan veel makkelijker prospectie doen naar relevante bronnen of aanknopingspunten vinden voor transnationale onderzoeksthema’s.
EHRI wil niet alleen gevestigde Holocaust-onderzoekers tegemoet komen, het fellowship programma geeft aan jonge Holocaust-onderzoekers de mogelijkheid om voor een korte tijd archiefonderzoek te doen in een van de partnerinstellingen van EHRI.
EHRI heeft in de loop der jaren ook verschillende workshops en colloquia georganiseerd, vaak toegespitst op onderbelichte regio’s of problematieken. Ook dat heeft bijgedragen tot de vorming van een internationale gemeenschap van onderzoekers die via EHRI met elkaar in contact zijn gekomen. Andere initiatieven zoals de zomerscholen en de online-cursussen waren een andere bouwsteen van de uitbouw van die onderzoeksgemeenschap.

Digital Humanities

Digital humanities faciliteert niet alleen de toegang tot archieven, maar kan ook gebruikt worden om het brede publiek op een innovatieve en interactieve manier te laten kennismaken met bronnen en archieven. De  document blog is er een mooi voorbeeld van. Ook voor de herinnering aan de Holocaust kan het belang van een voor iedereen toegankelijke digitale infrastructuur niet worden onderschat.
Eén van de meest boeiende ervaringen binnen EHRI is de samenwerking met collega’s met heel verschillende achtergronden. In de eerste plaats geografisch : de partners van EHRI komen uit verschillende Europese landen (Centraal Europa inbegrepen)  uit Israël en de uit USA. Die diversiteit is er ook wat de disciplines betreft : naast historici,  archivarissen en andere collectiespecialisten, spelen binnen EHRI IT’ers een sleutelrol. Dat alles draagt bij tot de verruiming van het blikveld en het besef dat onderzoek te winnen heeft bij internationale en interdisciplinaire samenwerking en laat toe aansluiting te vinden met en kennis te nemen van nieuwe ontwikkelingen.

Conny Kristel

Voor de ontwikkeling van EHRI heeft de Nederlandse historica Conny Kristel een fundamentele rol gespeeld. Ze heeft EHRI niet alleen mee op poten gezet, maar zette als coördinator vanuit het NIOD de bakens uit voor de uitbouw van EHRI. Conny Kristel promoveerde bij Hans Blom op een proefschrift over de geschiedschrijving van de jodenvervolging  in Nederland, waarin ze de persoon en het oeuvre van Abel Herzberg, Jacques Presser en Lou de Jong op een subtiele wijze analyseerde. Conny Kristel vulde haar rol van coördinator op een besliste maar participatieve wijze in en slaagde erin mensen van uiteenlopende horizonten te laten samenwerken en een uitstekende band op te bouwen met de verantwoordelijken van de Europese onderzoeksprogramma’s. Helaas ontviel Conny Kristel ons op 6 oktober 2018. Om haar te eren werd het fellowship-programma, dat binnen EHRI-3 zal worden voortgezet,  naar haar genoemd.
Het CegeSoma was bij de ‘founding fathers’ van EHRI en is vandaag nog één van de partners, samen met Kazerne Dossin,  in de derde fase van EHRI en in de zgn ‘preparatory phase funding’ van EHRI. Die laatste is erop gericht EHRI om te vormen tot een permanente onderzoeksinfrastructuur. De horizon is januari 2025, de tachtigste verjaardag van de bevrijding van Auschwitz.