Het archief van het Onafhankelijkheidsfront

• Toegang en raadpleging : Het bestand  is toegankelijk tijdens de openingsuren van de leeszaal. De inhoud is vrij raadpleegbaar.
• Reproductie : Reproductie van de inhoud van het bestand is vrij in de leeszaal. Voor een verzoek tot reproductie door het personeel van het CegeSoma, vindt u de praktische informatie hier.  
• Onderzoekinstrumenten : Voorlopige bestandslijst AA2127

Beschrijving van het bestand :

Archief Onafhankelijkheidsfront

Het Onafhankelijksheidsfront en zijn archief

Het Onafhankelijkheidsfront (OF) werd opgericht in de lente van 1941, nog voor het begin van de Duitse aanval op de USSR op 22 juni van dat jaar. De rol van de Kommunistische Partij van België (KPB) in deze beweging was van meet af aan bepalend. Dit bleef ook zo in de latere bezettingsjaren omdat de uiteindelijke doelstelling, het vormen van een breed front met andere partijen, nooit kon worden gerealiseerd. Wel traden vertegenwoordigers van andere politieke partijen tot het OF toe, maar dan ten persoonlijken titel (zie José Gotovitch, Du Rouge au Tricolore. Les Communistes belges de 1939 à 1944. Un aspect de l'histoire de la Résistance en Belgique, Brussel, Éditions Labor, 1992).

In werkelijkheid evolueerde het OF tot een koepelorganisatie waaronder een brede waaier aan organisaties ressorteerden. De Gewapende Partizanen (GP) vormden de gewapende arm van de beweging. De Patriottische Milities (PM) werden aan het eind van de oorlog opgericht ter ondersteuning van de Geallieerden bij de bevrijding. Daarnaast vonden er heel wat burgerlijke verzetsgroepen onderdak. Vermelden wij o.m. Solidariteit, de Syndicale Strijdcomités, Wallonie Libre, het Joodsch Verdedigingscomité, Lomo (Leraren Officieel Middelbaar Onderwijs), het sluikblad Front en verenigingen van kunstenaars, intellectuelen, jongeren, enz.

Het huidige OF is de beheerder van de archieven van veel van deze groeperingen. Hun archiefbestanden werden op verscheidene tijdstippen in de voorbije zestig jaar samengevoegd. Rond 1956 ontstond de confederatie Onafhankelijkheidsfront/PM/GP. Vanaf dan zetelden de drie bewegingen samen. De archieven van de meeste andere organisaties werden in het begin van de jaren 1970, bij de oprichting van het Nationaal Museum van de Weerstand, aan de bestaande collecties toegevoegd (Zie Jorg Timmerman, Inventarisering van het archief van het Onafhankelijkheidsfront berustend in het Huis van het Verzet - Nationaal Museum van de Weerstand VUB/UGent/KUL. Interuniversitaire Gespecialiseerde Opleiding in Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer, 2005).

De OF-archieven zijn reeds gedeeltelijk geïnventariseerd. De algemene staat van bewaring in het Museum van de Weerstand liet echter te wensen over. De ontoereikende accommodatie deed het huidige bestuur van het OF ertoe besluiten dit historisch interessant en rijk archief aan het Soma over te dragen.

Inhoud van de overgedragen archiefonderdelen

Dit uitgebreide archief bestrijkt voornamelijk de naoorlogse periode. Tijdens de oorlog werden uit noodzaak weinig documenten aangemaakt en veel vernietigd. Bijgevolg getuigt het archief van het OF en zijn aangesloten organisaties vooral van de activiteiten die de beweging vanaf de bevrijding ontplooide. Er is heel wat materiaal aanwezig over het opstellen van erkenningsdossiers, de verzoeken tot schadevergoedingen, enz. De strijd tegen de collaboratie en later tegen extreemrechts, maar ook de vele herdenkingen van het verzet, laten hun sporen na in de documenten. Omwille van het belang van de communistische beweging in het OF is de link met de Koude Oorlog trouwens nooit veraf.

De OF-archieven bevatten ook enkele opmerkelijke, maar enigszins losstaande bestanddelen. Vooreerst zijn er de in rode mappen gehulde “epuratiedossiers”. Deze “onderzoeksdossiers” bevatten rijk, soms zelfs vooroorlogs materiaal betreffende personen verdacht van banden met nazi-Duitsland. Verder zijn er ondermeer een collectie clandestiene pers, de archieven van de Vriendenkring van de Overlevenden van het concentratiekamp Dachau, stukken m.b.t. (Joodse) Verborgen kinderen, stukken over en van krijgsgevangenen van het Sovjetleger in het Belgische verzet, een fonds van de Internationale Federatie van Verzetsstrijders/Antifascistische Vereniging en ten slotte de archieven van de Vriendenkring van Oud-Spanjestrijders, die alle in de loop van de naoorlogse periode aan het OF werden afgestaan.

In samenspraak met de directeur van het Joods Museum voor Deportatie en Verzet te Mechelen (Kazerne Dossin) werd beslist om de daar bewaarde, maar door het OF gevormde, documenten m.b.t. Joden in het verzet in de oorspronkelijke archiefbestanden te herintegreren.

Aangezien het OF nog steeds actief is als belangenvereniging (erkenningsdossiers, herdenkingsplechtigheden…) besliste het bestuur van de vereniging om het dynamische en halfdynamische archief ter plaatse te laten in de Van Lintstraat 14 te 1070 Brussel (Anderlecht). Dit heeft vooral betrekking op de erkenningsdossiers van de Gewapende Partizanen en de Patriottische Milities. Ook het recente administratieve archief blijft op dit adres bewaard. Wat het overgedragen archief betreft, zal het Soma instaan voor de verdere ordening en inventarisatie, om het aldus beschikbaar te maken voor wetenschappelijk onderzoek.

Voor meer informatie :

• José Gotovitch, Du Rouge au Tricolore. Les Communistes belges de 1939 à 1944. Un aspect de l'histoire de la Résistance en Belgique, Brussel, Éditions Labor, 1992
• Jorg Timmerman, Inventarisering van het archief van het Onafhankelijkheidsfront berustend in het Huis van het Verzet - Nationaal Museum van de Weerstand VUB/UGent/KUL. Interuniversitaire Gespecialiseerde Opleiding in Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer, 2005