75 jaar geleden - Namen huldigt François Bovesse
Enkele dagen na de uitspraak in het proces van de moordenaars van François Bovesse brengt Namen hulde aan zijn oud-gouverneur die op 1 februari 1944 werd vermoord. Die zondag, 28 oktober 1945, heeft de liberale federatie van het arrondissement Namen een zitting georganiseerd waar verschillende liberale prominenten het woord nemen. Bij die gelegenheid wordt ook een medaillon met de voorstelling van François Bovesse - een werk van beeldhouwer Victor Demanet - ingehuldigd in de Handelsbeurs van de Maasstad.
Die zitting volgt een paar dagen na het het proces van de moordenaars van de Naamse volksredenaar. Eigenlijk staan er maar twee beschuldigden terecht voor de Krijgsraad. Nochtans waren er vijf mannen in beschuldiging gesteld : twee zijn al overleden als het proces plaatsvindt, een derde is voortvluchtig. Het is geen verrassing als de drie beschuldigden ter dood worden veroordeeld. De twee aanwezigen worden op 1 juni 1946 effectief terechtgesteld. Van de derde man, de leider van het veiligheids- en inlichtingendepartment van Rex, is men het spoor bijster. Hij wordt nooit aangehouden en verliest in juni 1947de Belgische nationaliteit.
Maar wie was François Bovesse ?
François Bovesse was en blijft in Namen een erg populaire vooraanstaande figuur. Hij werd op 10 juni 1890 geboren en was jurist van opleiding. Al voor de Eerste Wereldoorlog verwierf hij bekendheid wegens zijn Waals engagement en zijn verdediging van het cultureel patrimonium van de Maasstad. Als militant liberaal werd hij in 1921 tot volksvertegenwoordiger verkozen. Tijdens de jaren dertig bekleedde hij verschillende ministeriële functies en in april 1937 werd hij gouverneur van de provincie Namen. In mei 1940 verlaat hij België, zoals zovele anderen, en hij wordt benoemd tot Hoge Commissaris van de Belgische regering in Frankrijk. Een paar maanden later, na zijn terugkeer naar België, wordt hij uit zijn functie van gouverneur ontzet op op basis van de Duitse ordannantie over het « verlaten van zijn post ». Maar hij blijft even populair. Sommige van zijn - veronderstelde of echte – engagementen, vrijmetselaar, agent van « het 2e Bureau français » de Franse inlichtingendienst – komen hem op harde verwijten van de Rexisten te staan. Hij wordt één van de favoriete schietschijven van de karikaturist Jam in Le Pays réel. Hij wordt meermaals als gijzelaar aangehouden. Zo is hij onder meer achtentwintig nachten « reizend gijzelaar » op de treinen van de bezetter. Hij wordt zelfs tot zes maanden gevangenisstraf veroordeeld.
Toegenomen geweld
Begin 1944 leeft Wallonië al enkele maanden in een klimaat van terreur en contra-terreur. De aanslagen nemen hand over hand toe, zelfs al lijkt Namen nog relatief vreedzaam vergeleken met Charleroi, Bergen of Luik.
Op 30 januari 1944 wordt het echtpaar Gignot in Namen vermoord. Edgard Gignot was de leider van Rex in Namen. Deze dubbele moord is het voorwendsel voor de moord op Bovesse twee dagen later, zelfs al zijn de omstandigheden meer complex. Tijdens de begrafenis van het echtpaar Gignot onderstreept Victor Matthijs, de leider van Rex a.i., nochtans: « Onze kameraden zijn gewroken. Vastberaden onbekenden hebben voor een snelle en goede gerechtigheid gezorgd. ». Die uitspraak is natuurlijk een allusie op de moord van François Bovesse. Die dag - 1 februari 1944 - heeft een commando van vijf man belast met de executie, om 6 uur ‘s morgens de Leopoldkazerne verlaten. Het plan: Bovesse verplichten in hun voertuig te stappen – een modus operandi die een paar maanden voordien al gebruikt werd tegen de Luikse liberale volksvertegenwoordiger Désiré Horrent – en hem dan in koelen bloede afmaken. Maar Bovesse wil niet gehoorzamen. Er weerklinken schoten in zijn huis. Als de daders op de vlucht slaan zijn ze zelfs niet zeker van zijn dood. Bovesse bezwijkt enkele minuten na hun vertrek aan zijn verwondingen. Namen verkeert in shock, de ontzetting is groot.
Opschepperij, onvoorzichtige uitlatingen, de zekerheid zich onaantastbaar te wanen … Dit alles draagt ertoe bij dat men na de bevrijding twee schuldigen op het spoor komt. Dan volgt er een proces dat de gemoederen in Namen erg beroert. De moord op Bovesse heeft er een diepe indruk nagelaten …
Chantal Kesteloot
Meer weten?
Francis Balace, « 1er février 1944, mort de François Bovesse : un assassinat test ? » in Jours de Guerre/Jours mêlés, Bruxelles, Crédit communal, 1997, pp. 113-140.
© KBR