75 jaar geleden - Een 1 mei van de overwinning

Voor het eerst sinds 1939 doorkruisen optochten ter gelegenheid van de 1- meiviering opnieuw de belangrijkste steden van het land. In 1940 waren de defilés in het kader van de schemeroorlog afgelast en de internationale context had de viering van de “1ste mei in oorlog”, zoals de socialist Louis De Brouckère in Le Peuple schreef, duidelijk getransformeerd.

Op 1 mei 1945 is de oorlog weliswaar nog niet afgelopen, maar dat is slechts een kwestie van dagen : Hitler heeft de dag voordien zelfmoord gepleegd en Berlijn zal de dag nadien vallen. De term ‘1 mei van de overwinning’, terug te vinden in verschillende kranten , weerspiegelt dus de militaire situatie. Een week later capituleert Duitsland.

Maar die eerste mei van 1945 zitten de vijf oorlogsjaren uiteraard nog vers in het geheugen. Tijdens de bezetting heeft de linkse clandestiene pers, zowel van socialistische als van communistische zijde, niet nagelaten om op elke 1 mei op te roepen tot de strijd, zijn lezers aangespoord tot verzet, tot trager werken, tot sabotage van de productie , om de verplichte tewerkstelling te weigeren en zelfs om te staken. Speciale edities met een uitzonderlijke oplage werden verspreid. Maar ook de gecensureerde pers roept op de voorpagina op tot een Feest van de Arbeid met pracht en praal … zonder strijdvaardigheid welteverstaan maar met de verheerlijking van de arbeidsmoraal als symbool van de Nieuwe Orde. Op 1 mei speelt ook het meiklokje, het apolitieke symbool bij uitstek, een voorname rol.

Ondanks het eerder frisse en buienachtige weer komen tienduizenden arbeiders op straat. De eerste mei is dan nog geen officiële feestdag – dat wordt hij pas in 1947 – en op de optochten is het wachten tot ‘s avonds. In Brussel wappert een meerderheid aan rode vlaggen maar hier en daar zijn er ook blauwe bij, net zoals een delegatie van overlevenden van Buchenwald die nog maar pas gerepatrieerd zijn. In deze laatste oorlogsdagen brengt de socialistische tribuun Louis De Brouckère zowel hulde aan Churchill en Roosevelt als aan Stalin en bewijst eer aan de arbeiders en verzetslui die bijdroegen aan de “beslissende nederlaag van het fascisme in Duitsland en Italië”. Van overal verwacht men een nieuw tijdperk. We “voelen het leven terugkomen” schrijft Le Soir en de wens leeft om “een betere, meer rechtvaardige en gelukkigere wereld te creëren, een wereld waarin ellende en onderdrukking verbannen worden”.
Ook politiek getinte eisen worden gesteld met name op het vlak van lonen of inzake de bestraffing van de economische collaboratie. Maar de toon blijft gematigd : zowel de socialisten als de communisten zijn verbonden met de macht en de linkerzijde dringt er op aan te werken aan het herstel van het land … de Eerste Minister is niemand minder dan Achille Van Acker. Enkele dagen later breekt wel een stakingsgolf uit in de Waalse steenkoolbekkens. Ook andere problemen duiken deze laatste oorlogsdagen op : de terugkeer van de koning, maar ook een nieuwe vlaag van woede tegen (veronderstelde) collaborateurs naar aanleiding van de eerste getuigenissen van gedeporteerden.

Als u meer wil weten over de 1-meiviering tijdens de oorlog, raadpleeg de pers via https://warpress.cegesoma.be/. Voor de na-oorlogse periode kan u terecht op https://www.kbr.be/fr/belgica-press/

Chantal Kesteloot