Uit de lus van de strop

Marc Verschooris, een (archief)onderzoeker pur sang, is niet aan zijn proefstuk toe : eerder publiceerde hij al het boek 'De papegaai is niet dood' over de activiteiten van drie geheim agenten. ‘Uit de lus van de strop’ focust op Gentenaars die die hun Joodse medeburgers hielpen ontsnappen aan vervolging door de bezetter en zijn handlangers, vervolging die meestal tot de dood leidde.

Vroege aanloop

Het verhaal begint in de jaren 1920-30 toen vele Joodse studenten uit Oost-Europa naar Gent trokken, op de vlucht voor discriminatie en raciale vervolging. Ze schreven zich vooral in aan de  ingenieursopleiding. Het waren knappe koppen die na hun studies niet allemaal terugkeerden naar hun vaderland. Hun namen vinden we terug in verschillende industrietakken in de Gentse kanaalzone. Velen brengen het tot bedrijfsleider, anderen. openden een handelszaak of kozen voor een onderwijsopdracht.

De bezetting

Vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog, als de nood het hoogst was, wordt duidelijk hoe goed de Joods-Gentse ingenieurs geïntegreerd zijn. Precies deze integratie zorgt ervoor dat de hulpverlening op gang komt wanneer collega’s en vrienden moeten onderduiken. In de Gentse geschiedenis van het onderduiken nemen artsen, professoren en ingenieurs een belangrijke plaats in. Maar Gentse burgers uit alle lagen van de bevolking, met verschillende overtuigingen en gekenmerkt door een uitzonderlijke moed, komen in opstand om de barbaarsheid en de terreur een halt toe te roepen. Als we rekening houden met de families die de stad ontvlucht waren en met de kinderen die door het Comité de Défense des Juifs in Gent waren geplaatst, dan moeten er eind 1942 ongeveer 270 Joden in Groot-Gent gewoond hebben. Ongeveer één derde van de Gentse Joden werd gedeporteerd, 95 overleefden dit niet. Slechts vijf personen, drie mannen en twee vrouwen, werden gerepatrieerd. De anderen konden de dans ontspringen. Gentenaars waren duidelijk onwillig om hun medeburgers in de kou te laten staan.
Marc Verschooris identificeerde alle Joodse families in de regio Gent. Hij reconstrueert het verhaal van de overlevenden die als bij wonder aan de strop van de haat zijn ontsnapt. Naast angst voor het antisemitisme van vroeger en nu, is er ook dankbaarheid voor de heldendaden van zij die resoluut kozen voor steun, respect en solidariteit. Vele, niet eerder gepubliceerde foto’s, geven de hoofdrolspelers in dit boek een gelaat.

Puzzel

In zijn jarenlange zoektocht kwam Marc Verschooris vaak flarden van getuigenissen tegen in diverse archieven, verklaringen die werden afgelegd om een verhaal van een soms geheel andere orde compleet te maken, maar die hem toelieten de ontbrekende stukjes van de puzzel in elkaar te schuiven. Zo kon een argeloos uitgesproken naam in een krant hem naar de archieven leiden en de aanloop zijn tot een avontuur met vele zijwegen, dat enkele jaren later eindigde in een postume erkenning, de titel van ‘Rechtvaardige’, beter bekend als Yad Vashem-onderscheiding voor hulp aan Joden.

Hoe Gentenaars in de bres sprongen voor de Joodse bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog?