75 jaar geleden - België herdenkt

75 jaar geleden herdacht België voor het eerst de bevrijding van september 1944 terwijl Japan net de capitulatie ondertekend had waarmee een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog.
Zeker, op 3 september werd Brussel bevrijd, maar een jaar later krijgen de feestelijkheden die in de hoofdstad georganiseerd worden een nationale weerklank . Het herdenkingsprogramma neemt een hele week in beslag : van 1 tot 8 september. Het publiek komt er massaal op af en het zijn nu niet alleen Brusselaars zoals een jaar voordien wél het geval was.
Het moet gezegd dat men de zaken groots heeft aangepakt. De gebeurtenis wordt met veel luister gevierd Een indrukwekkende militair défilé marcheert langs de grote verkeersaders van de stad. Net als in september 1944 gaat de aandacht in de eerste plaats uit naar de geallieerde militaire bevelhebbers en naar de soldaten van de Brigade Piron. Detachementen van de Guards, van de Royal Air Force, van Franse, Canadese en Amerikaanse soldaten – maar geen Sovjetsoldaten – en natuurlijk ook van het heropgerichte Belgisch leger defileren door de straten begeleid door marsmuziek en krijgen een geestdriftig onthaal van de massa. De menigte vergast hen op een uitzinnig onthaal met bloemen en confetti.

Als de Koningskwestie een ongenode gast is

Als de prominenten op het punt staan de officiële tribune op het Paleizenplein te verlaten doorbreekt een deel van het publiek de dranghekkens voor een eerbetoon aan de Regent. Op dat ogenblik beginnen anderen de naam « Leopold » te scanderen. De eerste minister zou op de tribune breed geglimlacht hebben, wat slecht viel bij de voorstanders van de koning. Zij proberen daarop de tribune te bestormen, maar worden tegengehouden door de ordehandhavers. Het incident vindt nauwelijks weerklank in de pers maar komt verschillende keren ter sprake op de ministerraad. Politie en rijkswacht kaatsen elkaar de verantwoordelijkheid toe voor de ordehandhaving tijdens de feestelijkheden. Het incident en het belang dat de regering eraan hecht tonen aan hoe gevoelig de Koningskwestie al ligt.

En het verzet ?

Op 3 september krijgt het verzet weinig ruimte toebedeeld. Men viert immers in de eerste plaats de bevrijding. De dag voordien, zondag 2 september, kreeg het verzet zijn eerbetoon. Dat verliep nogal ongecoördineerd. Aan het Zuidstation bracht de NMBS hulde aan de spoorweglui die zich een jaar voordien onderscheiden hadden in de episode met de « spooktrein » : een konvooi van 1.500 gevangenen die naar Duitsland gedeporteerd moesten worden, maar dat dank zij de moed van de spoorweglui niet verder dan Mechelen raakte en op 3 september 1944 weer in het Zuidstation toekwam.
Van haar kant bracht de Nationale Koningsgezinde Beweging hulde aan vijf van haar leden die op 3 september 1944 onder de kogels van een Duitse patrouille gevallen waren in de Regentschapsstraat ter hoogte van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.
Het Onafhankelijkheidsfront organiseerde dan weer een « Dag van het Verzet » die verliep op de traditionele herdenkingsplaatsen van de hoofdstad : een plechtigheid aan het Graf van de Onbekende Soldaat, een mis in de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk en daarna een plechtige huldiging op de Grote Markt van Brussel in aanwezigheid van de minister van landsverdediging, de liberaal Léon Mundeleer, en het stadsbestuur. De avond werd besloten met een volksbal.

De terugkeer van het Lam Gods

3 september betekent ook de terugkeer van het Lam Gods. Het beroemde veelluik van de gebroeders Van Eyck was namelijk op bevel van de Führer in 1942 door de bezetters meegenomen. Het retabel werd opgeslagen in de zoutmijn van Altaussee in Oostenrijk en werd daar teruggevonden door de beroemde Monuments Men, een eenheid die in 1943 op initiatief van generaal Eisenhower werd opgericht om kunstwerken die de Nazi’s ontvreemd hadden te recupereren. De Amerikaanse ambassadeur overhandigde het werk aan de Regent, waarna het enkele dagen tentoongesteld werd in het Paleis voor Schone alvorens het werd teruggebracht naar de Sint-Baafskathedraal in Gent.

Hulde aan Eisenhower

Vanaf 6 september wordt generaal Eisenhower geëerd. Het is niet de eerste keer dat hij Brussel aandoet. In november 1944, toen dé politieke prioriteit de ontwapening van het verzet was, was hij al voor een erg politiek beladen bezoek gekomen om de Belgische regering te steunen. Dit keer is zijn bezoek veel meer protocollair. Hij wordt op het koninklijk palais ontvangen waar hij uit handen van de Regent de Leopoldsorde in ontvangst neemt. Hij wordt ook ereburger van de stad Brussel en huldigt in Schaarbeek de laan in die zijn naam heeft gekregen. Tot slot eindigt de week op zaterdag 8 september met een groot Overwinningsbal in de Muntschouwburg en op het Muntplein.
Een herdenking van de Bevrijding die een traditie zal worden !

Chantal Kesteloot