De Brusselse toponymie gisteren en morgen
Op 14 november laatstleden kwamen een vijftiental onderzoekers samen in het CegeSoma voor een studiedag over de Brusselse toponymie gisteren en morgen. Het initiatief ging uit van het Brussels Studies Institute (BSI), het interdisciplinair netwerk van Brusselse studies (EBxl) en het CegeSoma/Rijksarchief, respectievelijk vertegenwoordigd door Iadine Degryse, Benjamin Wayens en Chantal Kesteloot.
Waarom dit initiatief ?
Toponymie was lang beperkt tot anekdotiek, maar kent sinds een vijftiental jaar een groeiende belangstelling. Historici, aardrijkskundigen, antropologen, sociologen en taalkundigen hebben nieuw onderzoek gestart. De publieke ruimte is immers geen neutraal terrein, maar drager van herinneringen en sociale representaties. Sommige daarvan leiden vandaag tot contestatie en debat. Maar dit verschijnsel is helemaal niet nieuw.
Deze lange-termijnaanpak inspireerde de bijdragen en debatten van de studiedag. We bespraken de Brusselse toponymie sinds de praktijken van de middeleeuwse cartografie tot erg hedendaagse uitdagingen zoals de dekolonisatie en de vervrouwelijking. Andere ruimtes, zoals de haltes van het openbaar vervoer en het museaal gebruik van oude straatnaambordjes, kwamen eveneens aan bod.
Een vruchtbare bodem voor de oorlogsgeschiedenis
De wereldoorlogen hebben hun sporen nagelaten in de Brusselse toponymie. De Eerste Wereldoorlog is veruit het meest aanwezig, wat samenhangt met de verstedelijking van onze hoofdstad tijdens het interbellum, de uitzonderlijke dynamiek van de gemeente Oudergem en de wedijver tussen de verschillende gemeentes om zich de internationale herinnering aan het conflict toe te eigenen.
Maar de bezettingen hebben ook tot andere bedenkingen geleid, wat de rationalisering van de naamgevingen en de wil tot controle betreft. Kortom een onderzoeksdomein dat nog niet al zijn mogelijkheden heeft prijsgegeven.
Een gegevensbestand en een publicatie
Deze eerste ontmoeting past in een breder perspectief dat moet uitmonden in een dubbel initiatief: de publicatie eind 2025 van de acta van deze studiedag enerzijds en anderzijds een gegevensbestand van alle Brusselse straatnamen.
Die initiatieven zullen ertoe bijdragen om de opzoekingen volwaardig in te bedden in een wetenschappelijke, multidisciplinaire aanpak. Dankzij de database zal het mogelijk zijn opzoekingen te doen over de verschillende types van straatnamen, wanneer de naam werd gegeven en de keuzes die de verschillende gemeentes in de loop der tijden hebben gemaakt. Het is ook de bedoeling tot een beter overzicht te komen van de veelheid aan beschikbare archieven en hun bewaarplaats. Kortom, een te volgen dossier.